۱۴ تا ۲۸ بهمن ماه «هفته ارتقاء آگاهی درباره بارداری» نامگذاری شده است. هدف از این نامگذاری افزایش آگاهی زوج‌ها از باید و نبایدهای دوران بارداری، ارتقای سطح سلامت مادر و جنین و پیشگیری از خطرات احتمالی دوران بارداری است. اما مراقبت‌های بارداری محدود به دوران بارداری نیست، بلکه پیش از اقدام به بارداری ضروری است ارزیابی‌ها و غربالگری‌های لازم انجام شود تا خطر بروز مشکلات سلامت برای مادر و ناهنجاری‌ها و اختلالات در جنین به حداقل برسد.
به مناسبت هفته ملی ارتقاء آگاهی درباره‌ی بارداری با هدف کاهش اضطراب‌ها و نگرانی‌ها در این دوران، لازم دانستیم مطالبی را در این مورد آماده کنیم. با آزمایشگاه دی کلینیک ولنجک همراه باشید تا با آزمایشات قبل بارداری بیشتر آشنا شوید.
چکاپ قبل از بارداری به شما و پزشک‌تان کمک می‌کند تا درمورد آمادگی بدن برای یک بارداری سالم و بدون مشکل مطمئن شوید. زمان خاص و مشخصی برای انجام آزمایش‌های بارداری وجود ندارد و شما می‌توانید این آزمایش‌ها را در هر زمانی قبل از شروع بارداری انجام دهید.
حتی اگر تجربه‌ی بارداری و زایمان را دارید، توصیه می‌کنیم معاینه‌ی قبل از بارداری را پشت گوش نیندازید. ممکن است وضعیت سلامت شما از آخرین بارداری‌تان تغییر کرده باشد. همچنین اگر در بارداری یا زایمان قبلی خود مشکلی داشته‌اید، ممکن است پزشک بتواند به شما کمک کند در بارداری بعدی از بروز آن مشکل جلوگیری کنید.
آزمایشات قبل بارداری شامل چیست؟
آزمایش های قبل بارداری مجوعه‌ای از تست‌های متنوعی است که آمادگی بدن را برای بارداری و زایمان می‌سنجند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش خون برای تعیین گروه خونی مادر، سنجش سطح ویتامین‌ها و ذخایر مواد معدنی مانند آهن در بدن، مقاومت بدن نسبت به برخی بیماری‌ها مانند سرخک و سرخجه، آلودگی به بعضی ویروس‌ها مانند هپاتیت، HIV و … است.
اطلاع داشتن از این موارد به شما کمک می‌کند بتوانید خودتان را برای بارداری و زایمان آماده کنید. ممکن است طی این آزمایش های قبل از بارداری متوجه کمبود بعضی مواد ضروری شوید؛ دراین‌صورت پزشک به شما توصیه می‌کند قبل از اقدام به بارداری کمبودهای بدنی خود را برطرف کنید تا از مشکلات احتمالی پیشگیری شود.
لیست تعیین‌شده و مشخصی برای آزمایشات قبل از بارداری وجود ندارد؛ ولی سنجش بعضی موارد قبل از اقدام به بارداری برای داشتن یک دوره بارداری و سپس زایمان سالم و بدون مشکل ضروری به‌نظر می‌رسد. برای اطلاع از این‌که کدام آزمایش‌ها برای شما ضرورت بیشتری دارند با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. ممکن است تمام آزمایش‌هایی که در این مقاله به آن‌ها پرداختیم برای شما ضروری نباشند. از طرف دیگر ممکن است علاوه بر آزمایش‌های ذکرشده، آزمایش‌های دیگری نیز مورد نیاز باشند. بنابراین بهتر است پیش از اقدام به بارداری با یک پزشک متخصص زنان و زایمان درباره‌ی آزمایش‌های لازم مشورت کنید.
معاینه‌ی عمومی بالینی
در معاینه‌ی بالینی عمومی مواردی مانند وزن و فشارخون بررسی می‌شوند. معاینه‌ی عمومی ممکن است شامل معاینه‌ی اندام‌های لگنی مانند واژن، دهانه‌ی رحم، رحم و تخمدان‌ها نیز باشد.
اطمینان از سلامت بدن و اندام‌های لگنی می‌تواند به جلوگیری از مشکلات دوران بارداری کمک کند.
تعیین گروه خونی و Rh
همه‌ی زنان باید قبل از زایمان و ترجیحاً قبل از بارداری از نوع گروه خونی خود اطلاع پیدا کنند. در این آزمایش علاوه بر تعیین گروه خونی، فاکتور خونی Rh نیز سنجیده می‌شود.
اطلاع داشتن از گروه خونی مادر و جنین اهمیت بسیار بالایی دارد؛ چراکه در بعضی موارد ممکن است خون مادر و نوزاد با یکدیگر هم‌خوانی نداشته باشند. در مواقعی که خون مادر Rh منفی و خون نوزاد Rh مثبت باشد احتمال بروز بیماری همولیتیک در نوزاد وجود دارد. بیماری همولیتیک نوزادان یک عارضه‌ی جدی است که می‌تواند باعث آسیب مغزی و مرگ نوزاد شود.
آگاهی از این تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد به پزشک کمک می‌کند هنگام زایمان با تجویز دارویی مخصوص (آمپول روگام) از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
بررسی بیماری‌های زمینه‌ای
آلودگی خون مادر به بعضی از عوامل بیماری‌زا می‌تواند برای جنین خطرناک و حتی کشنده باشد. همچنین بهتر است خون مادر برای ایمنی ناشی از بعضی واکسن‌ها سنجیده شود. در بسیاری از افراد ایمنی ناشی از تزریق واکسن پس از چند سال کم می‌شود و از بین می‌رود؛ بنابراین اگر مدت زیادی از تزریق واکسن گذشته باشد بهتر است با آزمایش‌های مخصوص ایمنی بدن بررسی شود.
سرخجه (روبلا): بهتر است زنان باردار حتماً نسبت به ویروس سرخجه مقاوم باشند. اکثر افراد در سنین کودکی واکسن سرخجه را دریافت می‌کنند؛ اما همان‌طورکه گفتیم ممکن است با گذر زمان اثربخشی واکسن کاهش پیدا کند. ازآنجایی‌که ابتلا به سرخجه در دوران بارداری می‌تواند برای جنین کشنده باشد توصیه می‌کنیم قبل از اقدام به بارداری حتماً از مقاومت نسبت‌به این ویروس اطمینان پیدا کرده و درصورت نیاز، واکسن سرخجه را مجدداً دریافت کنید.
سیفیلیس: سیفیلیس یک بیماری مقاربتی باکتریایی است. آلودگی به این بیماری در بسیاری از افراد هیچ علائم بالینی به همراه ندارد؛ به‌همین‌دلیل بسیاری از زنان ناقل این بیماری نمی‌دانند که آلوده هستند. سیفلیس می‌تواند اثرات منفی خطرناکی در دوران بارداری داشته باشد؛ اما پس از تشخیص به‌راحتی با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. تشخیص به‌موقع سفلیس اهمیت بسیار بالایی دارد.
تعیین گروه خونی، بررسی سطح املاح و ویتامین‌ها، بررسی وضعیت ایمنی و ابتلا نسبت به برخی بیماری‌ها از مهم‌ترین آزمایش‌های پیش از بارداری‌اند.
عفونت‌های ویروسی
هپاتیت :B ازآنجایی‌که هپاتیت B بسیار عفونی است و می‌تواند به‌راحتی به نوزاد تازه متولدشده یا پرسنل بیمارستان منتقل شود، توصیه می‌شود همه زنان قبل از اقدام به بارداری یا در سه ماهه‌ی اول بارداری از نظر هپاتیت B غربالگری شوند.
نوزادان زنانی که آزمایش هپاتیت B آن‌ها مثبت است در بدو تولد نیاز به واکسیناسیون هپاتیت B دارند؛ دریافت واکسن هپاتیت B احتمال ابتلای آن‌ها را کاهش می‌دهد.
هپاتیت :C هپاتیت سی نیز می‌تواند در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شود؛ بنابراین توصیه می‌شود همه‌ی زنان باردار و زنانی که قصد بارداری دارند از نظر آنتی‌بادی‌های هپاتیت C غربالگری شوند.
ویروس: HIV بهتر است زنان قبل از اقدام به بارداری آزمایش تشخیص HIV انجام دهند. چراکه این بیماری عواقب جدی و خطرناکی دارد و می‌تواند در طول زایمان یا دوران شیردهی از مادر به نوزاد منتقل شود. با اقدامات پیشگیرانه مناسب در دوران بارداری، زایمان و شیردهی، احتمال انتقال این بیماری به نوزاد تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
تست پاپ اسمیر
اگر طی چند سال اخیر آزمایش پاپ اسمیر انجام نداده‌اید بهتر است قبل از بارداری این آزمایش را انجام دهید. در تست پاپ اسمیر سلول‌های دهانه‌ی رحم بررسی می‌شوند؛ درصورت وجود علائم ویروس HPV یا هرگونه مشکل دیگر، پزشک می‌تواند به شما کمک کند مشکل خود را قبل از اقدام به بارداری برطرف کنید.
آزمایش ژنتیک
آزمایش ژنتیک از آزمایش‌های ضروری قبل بارداری نیست؛ اما می‌تواند کمک‌کننده باشد. این آزمایش به شناسایی ژن‌های غیرطبیعی مرتبط با بیماری‌های خاص در شما یا همسرتان کمک می‌کند. این ژن‌ها ممکن است به فرزندتان منتقل شوند.
آزمایش ادرار
انجام آزمایش ادرار قبل از اقدام به بارداری می‌تواند بسیار مفید باشد. در این آزمایش سطح قند، پروتئین، کتون‌ها، باکتری‌ها و سلول‌های خونی موجود در ادرار اندازه‌گیری می‌شود. نتیجه‌ی این آزمایش در تشخیص بیماری‌هایی نظیر عفونت دستگاه ادراری به پزشک کمک می‌کند.
اندازه‌گیری ویتامین دی
کمبود ویتامین دی در بین زنان ایرانی رایج است. کمبود این ویتامین در زنانی که قصد بارداری دارند می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی از جمله رشد غیرطبیعی استخوان‌ها، شکستگی و نرمی استخوان (راشیتیسم) در نوزادان شود.
زنانی که پوست تیره دارند یا کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند بیشتر از دیگران در معرض کمبود ویتامین دی هستند.
لیست آزمایشات قبل از بارداری برای آقایان
با توجه به دوران بارداری و زایمان، طبیعی است که اهمیت آزمایشات قبل بارداری در زنان بسیار زیاد است؛ بااین‌حال نباید از آزمایشات قبل از بارداری برای آقایان غافل شد.
- آزمایش بیماری‌های مقاربتی: توصیه می‌شود قبل از اقدام به بارداری آزمایش تشخیصی بعضی بیماری‌های مقاربتی نظیر کلامیدیا، سوزاک، HIV، هپاتیت و سیفلیس را انجام دهید.
- آزمایش ژنتیک: انجام آزمایش‌های ژنتیک برای همه اجباری نیست؛ ولی می‌تواند مفید باشد. به افرادی که سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی مانند تالاسمی و هموفیلی دارند یا ازدواج فامیلی داشته‌اند توصیه می‌شود قبل از اقدام به بارداری انجام آزمایش ژنتیک انجام دهند.
- اطمینان از واکسیناسیون: مقاومت ایجادشده توسط واکسن الزاماً مادام‌العمر نیست و ممکن است با گذر زمان از بین برود. توصیه می‌کنیم اگر مدت زمان زیادی از تزریق واکسن بیماری‌هایی مانند سرخجه، سرخک، هپاتیت بی و … گذشته است با انجام آزمایش‌های مربوطه، سطح مقاومت بدن خود را نسبت به این بیماری‌ها بسنجید و در صورت نیاز دوز یادآور واکسن را دریافت کنید.
آزمایش پیش از بارداری برای چه افرادی ضرورت دارد؟
درصورتی‌که تجربه‌ی یک یا چند مورد از موارد زیر را داشته‌اید حتماً آزمایشات قبل بارداری را جدی بگیرید:
- زایمان زودرس؛ زایمان قبل از هفته‌ی ۳۷ بارداری.
- نقایص مادرزادی نوزاد؛ نقایص مادرزادی ممکن است شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن نوزاد را تغییر دهند و می‌توانند در سلامت کلی، نحوه‌ی رشد یا عملکرد بدن مشکلاتی ایجاد کنند.
- سقط جنین؛ ازدست‌رفتن جنین قبل از هفته‌ی بیستم بارداری.
- مرده‌زایی
با ما همراه باشید تا در مقاله بعدی به بررسی آزمایشات ضروری حین بارداری بپردازیم.
